geschiedenis

Dit is de Canon van Vlaanderen in zestig vensters

Ruim vijftien jaar na de Nederlandse pendant is de Canon van Vlaanderen een feit. Dit zijn de zestig vensters met gebeurtenissen, evoluties en personen die volgens de expertencommissie een referentiekader vormen van de Vlaamse cultuur en geschiedenis. Mét duiding via recente en tijdloze stukken uit ons archief.

Naar het voorbeeld van de Canon van Nederland presenteert Vlaanderen een eigen historische canon. Die bestaat uit zestig chronologisch geordende vensters, “begrensd in hoogte en breedte, maar met de mogelijkheid van het weidse uitzicht”, aldus de expertencommissie die de lijst samenstelde.

Elk venster is opgedeeld in thema’s en focuspunten. De thema’s – de eerste landbouwers, de polyfonie, Congo, de intrede van de televisie of de festivalcultuur – staan centraal in de Canon. De focuspunten trekken dan weer de aandacht op een markant fenomeen. Bij het thema over de seksuele revolutie zijn dat bijvoorbeeld de katholieke moraal en de abortuskwestie.

Dit is de Canon van Vlaanderen:

Een plek in de wereld

12.000 jaar geleden (Prehistorie)

Thema: Kruispunt van mensen en goederen

Focus: een regio van steden

Focus: werken met water

In dit dossier
lees je meer over het water en de Lage Landen.

Neanderthalers in de Maasvallei

Ca. 500.000-38.000 jaar geleden (Prehistorie)

Thema: De oudste sporen van menselijke bewoning

Focus: landschap en klimaatverandering in de prehistorie

Focus: vroege technologie

De nederzetting van Rosmeer

Ca. 5300-4590 v.Chr. (Prehistorie)

Thema: De eerste landbouwers

Focus: Huizenbouw

Focus: Migratie

Kelten op de Kemmelberg

Ca. 800-500 v.Chr. (Prehistorie)

Thema: Keltische centralisatie van macht

Focus: Interregionale uitwisseling

Focus: Technologie in de ijzertijd

Tongeren, Romeinse stad

Ca. 10 v.Chr.-400 n.Chr. (Klassieke oudheid)

Thema: Romanisering van de Lage Landen

Focus: De weg Boulogne-Keulen

Focus: Carausius, de keizer in het Noorden

Lees meer over deze periode in dit artikel over het Gallo-Romeins Museum in Tongeren.

Karel de Grote

Ca. 747-814 (Middeleeuwen)

Thema: De Franken

Focus: Pagus Flandrensis, van Vlaanderengouw naar graafschap Vlaanderen

Focus: De verspreiding van het christendom

Hebban olla vogala

Einde 11e eeuw (Middeleeuwen)

Thema: Sporen van het oudste Nederlands

Focus: De grenzen van het Nederlands

Focus: Latijn, Frans en Nederlands

In deze tijdlijn vind je de sleutelmomenten van het Nederlands.

De windmolen van Wormhout

Ca. 1183 (Middeleeuwen)

Thema: Vernieuwing in de landbouw

Focus: Bevolkingsgroei en verstedelijking

Focus: Landbouwinnovatie in de 18e en 19e eeuw

Lees in dit stuk wat de molen heeft betekend voor de Lage Landen.

De verdwenen Zwinhavens

Ca. 1100-1500 (Middeleeuwen)

Thema: Brugge, verbonden met de zee

Focus: Brugge, ‘wieg van het kapitalisme’

Focus: Brugge, wereldstad

Lees hier meer over Brugge en de zee.

Steden op de kaart van Al-Idrisi

Ca. 1154 (Middeleeuwen)

Thema: Contacten met de moslimwereld

Focus: Islamitische inspiratie voor christelijke denkers

Focus: Een Vlaamse monnik in Mongolië

Lees in deze recensie meer over Nicolas Cleynaerts, die in de zestiende eeuw schreef over de islam.

Begijnhoven

13e eeuw (Middeleeuwen)

Thema: Vrouwen verenigen zich

Focus: Nieuwe vormen van geloof

Focus: De mystieke traditie

In dit verhaal lees je meer over begijnhoven in Frans-Vlaanderen.

Reynaert de vos

Ca. 1260 (Middeleeuwen)

Thema: Literatuur in de volkstaal

Focus: Een populaire vos

Focus: Van Reynaert de vos tot Road Runner

Lees deze voorpublicatie uit De Reynaert. Leven met een middeleeuws meesterwerk van Frits van Oostrom.

1302

1302 (Middeleeuwen)

Thema: Sociale revoluties in de steden van Vlaanderen en Brabant

Focus: De middeleeuwse lakennijverheid

Focus: Het belang van de ambachtsgilden

In 2002, zevenhonderd jaar na de Guldensporenslag, blikten we uitgebreid terug op deze historische veldslag.

Het Lam Gods van de gebroeders Van Eyck

1432 (Middeleeuwen)

Thema: De middeleeuwse beeldtaal

Focus: De ‘Vlaamse Primitieven’

Focus: Van Eyck: een optische revolutie

Lees hier ons uitgebreide dossier over Jan van Eyck.

De slag bij Gavere

1453 (Middeleeuwen)

Thema: De Bourgondiërs

Focus: Het Bourgondische hof

Focus: Het Groot Privilege

Lees onze recensie van Bart Van Loo’s bestseller De Bourgondiërs en bekijk hieronder een video waarin historicus Marc Boone uitlegt waarom de slag bij Gavere een mijlpaal is in de geschiedenis van Vlaanderen.

Het Ros Beiaard van Dendermonde

Ten laatste 1460 (Middeleeuwen)

Thema: Processies en ommegangen

Focus: De Heilig Bloedprocessie van Brugge

Focus: Reuzen

In dit verhaal beschrijft Annie Degroote de reuzentraditie in Frans-Vlaanderen.

Het Mechels Koorboek

Ca. 1515 (vroegmoderne tijd)

Thema: Polyfone muziek in de Lage Landen

Focus: Het hof van Margaretha van Oostenrijk

Focus: ‘Mijn hert altijt heeft verlanghen’ van Pierre de la Rue

Lees meer over de Vlaamse polyfonisten in dit artikel.

Erasmus

Ca. 1469–1536 (vroegmoderne tijd)

Thema: Het humanisme

Focus: Het protestantisme

Focus: De boekdrukkunst

In ons archief vind je een recensie van Sandra Langereis’ Erasmus-biografie, een stuk over zijn Lof der Zotheid en een verhaal over de man als icoon van tolerantie. Lees hier meer over Christoffel Plantijn, een van de invloedrijkste uitgevers van Europa.

Pedro de Gante

Ca. 1480–1572 (vroegmoderne tijd)

Thema: Europeanen in een ‘Nieuwe Wereld’

Focus: Een wreed systeem van overzeese uitbuiting

Focus: Vlamingen op de Azoren

In dit verhaal lees je meer over de contacten van het Westen met de Nieuwe Wereld.

Dulle Griet

1563 (Vroegmoderne tijd)

Thema: Pieter Bruegel de Oude en de renaissance

Focus: Vrouwen in de kunstwereld

Focus: De invloed van de prentkunst

Gaston Durnez en Jeroen Olyslaegers schreven voor ons over Bruegel en we recenseerden zijn biografie door Leen Huet. In een reeks belichten we vergeten vrouwelijke schilders.

De Beeldenstorm

1566 (Vroegmoderne tijd)

Thema: Burgeroorlog in de Nederlanden

Focus: De val van Antwerpen en de scheuring van de Nederlanden

Focus: Calvinistische republieken in het zuiden

Lees meer over het uitgevaagde protestantse verleden van Antwerpen en over de rol van Willem van Oranje in deze periode.

Simon Stevin

1548-1620 (Vroegmoderne tijd)

Thema: De blik van de wetenschap

Focus: De blik van de cartograaf Mercator

Focus: De blik van de arts Vesalius

Lees wat Simon Stevin
voor de taal heeft betekend en waarom Vesalius
een medisch fenomeen was in zestiende-eeuws Europa.

Cathelyne Van den Bulcke

?-1590 (Vroegmoderne tijd)

Thema: Heksenprocessen in Europa

Focus: Denkbeeldige misdrijven in onzekere tijden

Focus: Van roddel tot brandstapel

Aanbidding door de koningen

(1624-Vroegmoderne tijd)

Thema: Rubens en de Barok

Focus: Rubens als inspirator: Antoon van Dyck en Jacob Jordaens

Focus: Clara Peeters

Lees al onze verhalen over Rubens en een portret van Clara Peeters, pionier van het stilleven.

Het bombardement van Brussel

1695 (Vroegmoderne tijd)

Thema: Oorlogen in de Spaans-Habsburgse Nederlanden

Focus: Frankrijk verlegt zijn noordelijke grens

Focus: De Grote Markt van Brussel

In dit verhaal en in dit boek ontdek je hoe de Vrede van Utrecht (1713) de grens tussen Frankrijk en de Lage Lage Landen verlegde. Daar was in 1677, bij de Slag aan de Peene, al een eerste stap toe gezet.

Keizerin Maria Theresia

1717-1780 (Vroegmoderne tijd)

Thema: Verlichting in Europa

Focus: De hervormingen van Jozef II

Focus: De Brabantse Omwenteling

Lees hier wat de Verlichting in Vlaanderen heeft betekend en ontdek wat de oorzaken en gevolgen zijn van de Brabantse Omwenteling.

Mule Jenny

Ca. 1800 (Moderne tijd)

Thema: De komst van machines en fabrieken

Focus: Lieven Bauwens maakt van Gent een ‘tweede Manchester’

Focus: Cockerill en de zware industrie in Wallonië

Het wetboek van Napoleon

1804 (Moderne tijd)

Thema: De Franse tijd

Focus: Scheiding van kerk en staat

Focus: Verzet tegen de revolutie: de Boerenkrijg

Kom in dit artikel te weten hoe de vechtende partijen de gebeurtenissen in Waterloo recupereerden.

Een liberale grondwet

1830-1831 (Moderne tijd)

Thema: België onafhankelijk

Focus: Compromis tussen liberalen en katholieken

Focus: Verregaande politieke vrijheden

In dit artikel lees je waarom België in 1830 geen republiek werd.

De eerste treinrit

1835 (Moderne tijd)

Thema: Het spoor ontsluit het land

Focus: Met de trein naar het werk

Focus: Neergang en comeback

In het boek Het juiste spoor. Treinverhalen tussen België, Nederland en Frankrijk bundelden we enkele treinverhalen.

De Leeuw van Vlaenderen

1838 (Moderne tijd)

Thema: Hendrik Conscience en de Vlaamse Beweging

Focus: Vlaanderen, een ‘verbeelde gemeenschap’

Focus: (On)geletterdheid

Lees in deze recensie het belang van Hendrik Conscience voor het Nederlands en Vlaanderen.

De aardappelcrisis

1845-1847 (Moderne tijd)

Thema: ‘Arm Vlaanderen’

Focus: De aardappelrevolutie

Focus: Migranten uit Vlaanderen

Lees hier
hoe groot de impact van de Belgische migranten was op de textielindustrie in Noord-Frankrijk.

De vrijmaking van de Schelde

1863 (Moderne tijd)

Thema: Antwerpen, poort naar de wereld

Focus: Red Star Line en Congoboot

Focus: Grenzen aan de groei

Ontdek in dit artikel hoe migranten vroeger vanuit de haven van Antwerpen naar Noord-Amerika voeren. En lees in deze twee stukken
hoe ook Vlaanderen ondervond dat er grenzen zijn aan de groei.

Emilie Claeys

1855-1943 (Moderne tijd)

Thema: De ‘sociale kwestie’ in de 19^e eeuw

Focus: Verzet door vereniging

Focus: De eerste sociale bescherming

Lees meer over Edward Anseele, de drijvende kracht achter het socialistische coöperatie-imperium, over de Gentse componist van ‘De Internationale’ en over de Vooruit in Gent

‘De intrede van Christus in Brussel in 1889’ van James Ensor

1889 (Moderne tijd)

Thema: vernieuwing in de beeldende kunst

Focus: Sociaal engagement

Focus: Constant Permeke en het Vlaams expressionisme

Lees meer over James Ensor, Constantin Meunier en het Vlaams expressionisme.

Bloednacht in Leuven

1902 (Moderne tijd)

Thema: Vechten voor stemrecht

Focus: Vrouwenstemrecht: een lange weg vol hindernissen

Focus: Mogen jongeren en nieuwkomers ook stemmen?

Kom hier
te weten waarom vrouwen eerder mochten stemmen in Nederland dan in België.

Marie Belpaire

1853-1948 (Moderne tijd)

Thema: Meisjes naar school

Focus: Isala Van Diest: de eerste vrouwelijke arts

Focus: De scherpe pen van Virginie Loveling

Lees meer over Marie Belpaire en Virginie Loveling.

Drie kraaiende hanen

1910 (Moderne tijd)

Thema: De Vlaamse Beweging en de Taalstrijd

Focus: De Gentse universiteit wordt Nederlandstalig

Focus: August Vermeylen: Vlaming en wereldburger

Lees onze verhalen over de Taalstrijd, Frans Van Cauwelaert, August Vermeylen en Camille Huysmans.

De Ronde van Vlaanderen

1913 (Moderne tijd)

Thema: Het land van de koers

Focus: Briek Schotte, van boerenzoon tot wielerheld

Focus: Van de elite naar de massa: sport in Vlaanderen

Lees hier
waarom Vlaanderen wielergek is en ontdek hier
waar het woord flandrien vandaan komt.

Paul Panda Farnana

1888-1930 (Moderne tijd)

Thema: Congo, veroverd en gekoloniseerd

Focus: De zelfverklaarde beschavingsmissie

Focus: Lumumba en het einde van de kolonisatie

Lees het essay van historicus Guy Vanthemsche over hoe België omgaat met het koloniale verleden, en bekijk ons dossier over postkoloniaal België en Nederland.

‘Treurend ouderpaar’ van Käthe Kollwitz

1914-1918 (Moderne tijd)

Thema: De Eerste Wereldoorlog

Focus: Vluchtelingen

Focus: De oorlog herdenken

Aan het begin van de Eerste Wereldoorlog vluchtten 1 miljoen Belgen naar Nederland. Lees hoe het hen verging, en wat er een eeuw later nog overblijft van die opvangplaatsen. Via deze link vind je nog meer verhalen over de Eerste Wereldoorlog.

Multiculturele mijncités

1901-1992 (Moderne tijd)

Thema: Steenkool in Limburg

Focus: ‘Gastarbeiders’

Focus: De neergang van de steenkoolnijverheid

Meer over het Limburgse mijnverleden en over hoe de Volksunie electoraal doorbrak in de periode van de gastarbeid.

De jeugdbeweging van Jozef Cardijn

Jaren 1920-… (Moderne tijd)

Thema: Verzuiling en secularisatie

Focus: Jeugdbewegingen vroeger en vandaag

Focus: Jeugdhuizen

Lees meer over sociale cohesie in Vlaanderen.

Ons Kookboek

1927-… (Moderne tijd)

Thema: Culinaire canons

Focus: Een veranderende eetcultuur

Focus: Vasten

Vanaf de jaren 1960 sijpelden via Ons kookboek nieuwe eetgewoonten binnen in Vlaanderen, beschrijft Korneel De Rynck in De golden sixties.

De IJzertoren

1930 (Moderne tijd)

Thema: De erfenis van de Eerste Wereldoorlog

Focus: Vlaanderen wordt eentalig

Focus: Ruk naar rechts

Lees meer over Joris van Severen, het Vlaams Nationaal Verbond en de IJzerbedevaart.

Het drama van Meensel-Kiezegem

1940-1945 (Moderne tijd)

Thema: De Tweede Wereldoorlog

Focus: Collaboratie

Focus: Verzet

In dit stuk lees je waarom het verzet in België meer aandacht verdient. Luc Huyse, Lode Wils en Els Witte schreven over collaboratie en repressie en Filip De Pillecyn was een van de bekendste Vlaamse culturele collaborateurs.

De Dossinkazerne

1940-1945 (Moderne tijd)

Thema: De Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog

Focus: De medewerking van lokale overheden

Focus: De Joodse gemeenschap tijdens de bezetting

Lees de recensie van Herman Van Goethems boek 1942. Het jaar van de stilte en dit stuk over het Fort van Breendonk, dat tijdens de Tweede Wereldoorlog fungeerde als doorgangskamp.

Het Sociaal Pact

1944-… (Hedendaagse tijd)

Thema: De sociale zekerheid en de verzorgingsstaat

Focus: Actuele uitdagingen voor de verzorgingsstaat

Focus: Vakbonden en werkgevers worden sociale partners

Lees de stukken van Mark Elchardus en Casper Thomas over de verzorgingsstaat vanaf 1945.

Lintbebouwing

1948 (Hedendaagse tijd)

Thema: Ruimtelijke ordening in Vlaanderen

Focus: De tuinwijken, samen in het groen

Focus: De blokken van Braem: sociaal wonen

Vlaanderen zal zijn dorpen de volgende decennia erg nodig hebben, schrijft Jasper Van Loy in een stuk uit onze reeks Wat met het platteland?. Daarin vind je ook een stuk over bouwen in het dorp.

Paula Sémer

1925-2021 (Hedendaagse tijd)

Thema: Televisie als venster op de wereld

Focus: Commerciële televisie

Focus: De openbare omroep

Lees meer over de publieke omroep en de overheid in dit artikel.

‘De Oostakkerse gedichten’ van Hugo Claus

Thema: Artistieke vernieuwing na 1945

Focus: De professionalisering van theater en film

Focus: Oostakker, het Vlaamse Lourdes

Hugo Claus is wellicht de meest voorkomende auteur in ons archief, meer nog dan Louis Paul Boon.

De pil

1961-… (Hedendaagse tijd)

Thema: Seksuele revolutie en vrouwenrechten

Focus: Ferdinand Peeters en de katholieke moraal

Focus: Abortus uit de clandestiniteit

‘Le plat pays’ van Jacques Brel

Thema: Franstalige cultuur in Vlaanderen

Focus: Tijl Uilenspiegel

Focus: Emile Verhaerens Toute la Flandre

Lees meer over Jacques Brel, Emile Verhaeren, Maurice Maeterlinck en Tijl Uilenspiegel.

De vastlegging van de taalgrens

1962-1963 (Hedendaagse tijd)

Thema: België wordt een federale staat

Focus: Vlaanderen, meer dan culturele autonomie

Focus: Brussel, superdivers

Ontdek onze stukken over de taalgrens en dit artikel en deze lezing over het laboratorium dat Brussel is.

Staal in Vlaanderen

1967 (Hedendaagse tijd)

Thema: Economische groei in de sixties

Focus: Buitenlands kapitaal en buitenlandse arbeiders

Focus: Flanders Technology

Lees hoe werkgevers de motor van de migratie naar België vormden en ontdek de achtergronden van Flanders Technology.

Rock Werchter

1975 (Hedendaagse tijd)

Thema: Festivalcultuur

Focus: Wannes Van de Velde

Focus: New Beat

Lees meer over de pioniersjaren van de muziekfestivals, over strubbelingen in het festivallandschap, over Wannes Van de Velde en muziekcultuur in de Lage Landen.

De euro

1957 (Hedendaagse tijd)

Thema: Europese integratie

Focus: Nieuwe banden met Centraal- en Oost-Europa

Focus: Brussel, Europese hoofdstad

Over de Europese Unie vind je talloze stukken in ons archief.

Het homohuwelijk

2003 (Hedendaagse tijd)

Thema: Holebi’s, van discriminatie tot emancipatie

Focus: Holebipioniers

Focus: Sodomie, een Bijbelse zonde

Lees meer over de vervolging van homo’s in middeleeuws Brugge.

Goesting

2004 (Hedendaagse tijd)

Thema: Een standaardtaal voor Vlaanderen

Focus: Het ABN-offensief

Focus: Ewa drerrie

Over onze hedendaagse omgang met onze taal lees je in het recente dossier ‘Nederlands is een werkwoord’. Lees ook ons portret van ABN-ijveraar P.C. Paardekooper en een van zijn oude pleidooien.

De wereld in Vlaanderen

2000-… (Hedendaagse tijd)

Thema: De wereld in Vlaanderen

Focus: Globalisering en vervlechting

Focus: Diversiteit

Lees meer over de wereldgeschiedenis van Vlaanderen en over de Vlaamse identiteit in tijden van superdiversiteit.

Website Canon van Vlaanderen

De Canon van Vlaanderen is uitgegeven bij Borgerhoff & Lamberigts.

• canon
• canon van vlaanderen